De 7 leiderschapslessen van een internationaal topscheidsrechter

Wat een manager kan leren van een basketbalscheidsrechter

Een basketbalscheidsrechter heeft slechts een fractie van een seconde om een beslissing te nemen. Er is geen tijd om lang te twijfelen, maar de keuze moet wel onderbouwd en consistent zijn. Je moet je beslissing op een duidelijke en efficiënte manier communiceren naar zowel je eigen team, de teams op het veld én naar alle toeschouwers. Je moet om kunnen gaan met feedback en kritiek, in het heetst van de strijd.

Om met deze druk om te kunnen gaan, was ik dagelijks bezig met mezelf verbeteren. Scheidsrechter zijn is dan ook een fulltime job naast je normale werk. Feedback ophalen, beelden terugkijken, trainen en mezelf voorbereiden op de volgende wedstrijd. Zo kon ik 15 jaar lang aan de top van mijn vakgebied blijven. De lessen die ik daaruit trok voor jou als leidinggevende zijn de volgende:

1. Besluitvorming onder druk wordt beter door voorbereiding, training en ervaring

In het bedrijfsleven zie ik deze druk ook terug. Een tegenvallend kwartaalresultaat, een plotselinge crisis of een conflict binnen het team. Er zijn genoeg voorbeelden waardoor jij als teamleider onder druk komt te staan om snel een correcte én consistente beslissing te nemen, waar alle stakeholders in jouw bedrijf tevreden mee zijn. Wat mij echter opvalt is dat ik in het bedrijfsleven een andere houding ten opzichte van continue verbetering tegenkom. Dit geldt zowel voor managers en CEO’s zelf als voor de manier waarop teams zich ontwikkelen. Medewerkers krijgen tijdens hun onboarding wat opleiding mee en daarna blijft de ontwikkeling uit, terwijl leidinggevenden vaak terugvallen op hetgeen ze altijd deden. Het gevolg daarvan is dat jij en je team niet meer groeien.

Dat verbaast me, juist omdat mijn ervaring als topscheidsrechter me leerde dat de sleutel tot effectieve besluitvorming onder druk ligt in voorbereiding, reflectie en ervaring. Bij topsport ben je voortdurend bezig met dit trainen van je basis, terwijl ik dit in zakelijke omgevingen niet zie gebeuren. Hoe leer je dan met nieuwe situaties om te gaan, nieuwe kansen te zien, effectiever te zijn, (onder druk) te communiceren en dus optimaal voorbereid te zijn? Daarom een gewetensvraag: hoe vaak train jij met jouw team?

2. Stakeholdermanagement: ben je bewust van alle belangen

Bij basketbal begeleid je als scheidsrechter altijd wedstrijden in een team van drie. Dat zijn iedere keer weer andere combinaties van collega’s. Bij internationale wedstrijden zijn dat ook nog eens collega’s uit andere culturen en met een andere taal. Daarnaast is ook iedere wedstrijd anders. De teams hebben eigen belangen of zitten in een andere flow: een kampioenswedstrijd of een beslissingswedstrijd om promotie of degradatie hebben een andere dynamiek, die je als scheids op waarde moet kunnen schatten. Bij grote wedstrijden is het publiek daarnaast ook nog een factor en kan het zijn dat je rekening moet houden met ordehandhavers. 

Het managen van alle emoties die voortkomen uit deze belangen is ook iets waar je als leidinggevende tegenaan loopt. Alleen heten zij bij jou medewerkers, aandeelhouders, klanten of externe partners. Het vermogen de (tegengestelde) belangen van al deze verschillende groepen te begrijpen maakt je weerbaarder om hiermee om te gaan. Deze weerbaarheid is (mede) essentieel voor de kwaliteit van de beslissingen die jij neemt en daarmee, voor het succes van jou als leidinggevende. 

Hoe zorg jij ervoor dat jij en je team weerbaar zijn tegen tegengestelde belangen? Onze maatwerk trainingen kunnen je hierbij helpen.

3. Communicatie is je belangrijkste tool

Mijn hoofddoel als scheidsrechter was om de wedstrijd tot een goed einde te brengen. Daarbij moest ik in staat zijn om de emoties die op het veld ontstonden het hoofd te bieden. De kunst was de wisselingen in emotie snel te herkennen en er zo snel mogelijk op te reageren. Want hoe sneller de emoties onder controle waren, des te soepel verliep de wedstrijd. En dat betekent ook dat ik mijn communicatie moest aanpassen op de situatie, op de persoon met wie ik communiceerde én op het doel dat ik wilde bereiken. En dat altijd vanuit integriteit en objectiviteit, hoe groot de stress ook werd. Soms is een kort en krachtig signaal genoeg, soms is een duidelijke uitleg nodig. Dit geldt net zo goed voor managers. Ben je dan ook bewust met wie je communiceert en wat je doel is. Een aandeelhouder spreek je anders aan dan een medewerker. Zorg daarnaast voor duidelijkheid en consistentie, zodat je geen ruimte laat voor misinterpretaties. Welke communicatiestijlen hanteer jij als leider en ben je in staat om deze aan te passen?

4. Wanneer moet je samenwerken en wanneer moet je leidinggeven?

Tijdens de wedstrijd heeft iedere scheidsrechter zijn eigen gedeelte van het veld waar hij verantwoordelijk voor is. Tegelijkertijd heeft iedere scheids zijn eigen kwaliteiten. Als hoofdscheidsrechter, en dus als manager, is het belangrijk dat iedereen optimaal presteert. Vervolgens ben je tijdens de wedstrijd niet alleen bezig met het totaalplaatje, maar probeer je ook (waar nodig) je collega’s operationeel bij te sturen. Uiteindelijk doe je het met z’n drieën. Dat betekent ook dat als iemand een situatie beter kon inschatten maar wel advies nodig heeft, dat er spoedoverleg moet worden gevoerd. Je wilt de beste beslissing nemen, dus dan moet je daar ook de verantwoordelijkheid voor durven nemen. Voor een leidinggevende zijn deze spanningsvelden niet anders. Het kunnen herkennen van wanneer je daadkrachtig moet optreden of een overlegmoment moet pakken is cruciaal bij het nemen van goede beslissingen. Je wil de verantwoordelijkheid bij iedereen laten, maar soms is de leiding nemen een must. Want jij bent uiteindelijk eindverantwoordelijk. Dus hoe zorg jij voor de balans tussen verantwoordelijkheid geven en nemen?

5. Een goede voorbereiding is het halve werk

Op de drukste momenten in mijn scheidsrechterscarrière begeleidde ik één à twee wedstrijden per week, naast een fulltime job. Dat wil echter niet zeggen dat ik de rest van de week vrij was. Ik besteedde mijn vrije tijd met het analyseren van mijn laatste wedstrijd, met het op de hoogte blijven van relevante ontwikkelingen in mijn vakgebied, met trainen en met de voorbereiding op de volgende wedstrijd. Ik zorgde ervoor dat ik alles wist wat er te weten viel over de situatie waar ik in terecht ging komen. Dat betekende dat ik de hele dag bezig was met mezelf verbeteren en met mezelf scherp houden. Als leidinggevende of (sales)manager is dat niet anders. Om in te kunnen spelen op wisselende klantbehoeftes of om jouw team te blijven motiveren, is het belangrijk om goed voorbereid te zijn. Daarvoor heb je alle mogelijke data nodig om de juiste beslissingen te nemen en moet je zeker weten dat je alle tools in handen hebt om je resultaten en ambities waar te maken. Weet jij alles wat je nodig hebt om je klanten te blijven verrassen en je team door kritieke momenten te leiden?

6. Hoe ga je om met feedback en kritiek?

Het noodlot van de scheidsrechter is dat hij het nooit goed kan doen. Hoezeer je ook overtuigd bent van je eigen onpartijdigheid en de kwaliteit van je beslissing; iemand zal er altijd ontevreden over zijn. Kritiek hoort bij het vak, net zoals het bij het managen van een bedrijf of team hoort. Hoe je hiermee omgaat, bepaalt echter of en hoe jouw beslissing wordt geaccepteerd. Belangrijk is dan ook om te focussen op de inhoud en op de toon van de boodschap, verre te blijven van impulsieve reacties en open te staan om te leren van hetgeen gezegd wordt. Zo kun je altijd verder na (al dan niet terechte) kritiek en word je niet verlamd door dit soort tegenslagen.

Hoe reageer jij op kritiek binnen jouw team? In de DOOR Academy kan je 24/7 oefenen met het geven en ontvangen van feedback. Dit kan door middel van Avatar DOOR-trainer Dorus. En het mooie is? Je kan Dorus uitproberen met de gratis demo: Lastig nieuws brengen.

7. Jouw integriteit is heilig

Als scheidsrechter was het mijn taak om objectieve spelregels toe te passen in de realiteit van een wedstrijd. Dat is lastiger dan dat het hier zo staat. Want, zoals we in het vorige punt zagen, is er altijd wel iemand teleurgesteld of boos vanwege mijn beslissing. Wat ervoor zorgt dat spelers of publiek mijn leiderschap wél accepteerden? Ik investeerde, door constant te blijven leren, in de kwaliteit van mijn beslissingen. Zo kon ik consistent worden, wisten de teams en het publiek dat ik op een eerlijke manier de spelregels toepaste en wist iedereen altijd wat ze aan me hadden. Een manager die niet consistent of eerlijk is, verliest ook binnen de kortste keren het respect van zijn team, klanten of stakeholders. Vaak zorgt dit ook voor een ongezonde bedrijfscultuur. Daarom is jouw integriteit zo belangrijk en is dat iets wat een constante investering vraagt. Hoe consistent ben jij als leider?

Blijven leren is de sleutel tot effectief leiderschap

Mijn mindset als scheidsrechter bij topsportwedstrijden was dat je altijd jezelf moet blijven ontwikkelen. Je moet je vaardigheden blijven aanscherpen en open staan voor feedback en kritiek. Voorbereiden, reflecteren en oefenen. Deze mindset wil ik dan ook vertalen naar jouw team of jouw bedrijf. Dat jezelf verbeteren een automatisme wordt, zowel voor jou als voor jouw teamleden. Dat zorgt ervoor dat je, ook onder druk, betere beslissingen neemt en je team beter samenwerkt. Dus trainen, trainen, trainen. Mijn ervaring helpt jou daarbij.

Ben je geïnteresseerd? Neem dan contact op via 085 773 1004 of p.vandenheuvel@doortraining.nl.